14.00-15.30

Konuşmacı: Doç. Dr. Ela Alanyalı Aral

Ankara tümülüsleri (toprak yığma mezar tepeler), milattan önce 1200’lerde Trakya üzerinden Anadolu’ya göç eden Friglerin temel kültür öğelerinden gömü geleneklerinin yansımaları ve kentin özgün değerleridir. Kendine has özellikleri ile İç Anadolu peyzajının doğa-kültür sürekliliğinde önemli payı olan Frig kültürü bölgesi, Kütahya-Afyon-Eskişehir (Phrygian Highlands), Polatlı (Gordion) ve Hacıtuğrul üzerinden süreklilikle Ankara’ya ve doğuya doğru devamla Kerkenes’e Hattuşa’ya kadar uzanmaktadır. Bu bağlamda, Ankara Tümülüsleri, bölgesel ölçekte süreklilik arz eden bir kültürel peyzajın, bugün Ankara kenti sınırları ve özellikle tarih içindeki yerleşim alanını betimleyen topografik çanak formu içinde kalan fragmanları olarak tanımlanabilir.

Ankara Tümülüsleri, 19. yüzyıl sonundan itibaren araştırılmış ve belgelenmiş, Cumhuriyet’le birlikte daha kapsamlı araştırma ve kazılarla ele alınmıştır. Ankara’nın başkent olmasının getirdiği inşaat faaliyetleri ile zedelenen tümülüsler, özellikle 1950’lerden sonra kentleşmenin hızlanması ve yaygınlaşması ile kent sahnesinden silinmeye başlamışlardır. 1972’de Ankara’da tescillenen ilk kültür varlıkları arasında olan tümülüsler, Kemal Kurdaş’ın Orta Doğu Teknik Üniversitesi bünyesinde başlattığı çalışmalar kapsamında ODTÜ Müzesi’nin yürüttüğü kurtarma kazıları ve araştırmalarla ele alınmıştır. 1980’lerde zarar görmüş tümülüslerde Anadolu Medeniyetleri Müzesi ortaklığıyla yine kurtarma kazıları yapılmış, sonraki dönemlerde ise tümülüsler hem arkeoloji / kent tarihi ve kültürü, hem de kent planlama alanlarında hak ettikleri ilgiden uzak kalmışlardır.

 Bugün Ankara Tümülüsleri sayıca azalmış ve tahrip olmuş, başlıca özellikleri olan görsel ilişkiler kurgusunu büyük ölçüde kaybetmiş ve kent kültüründe çoğunlukla bilinmeyen bir değer olarak kalmıştır. Bununla birlikte 2010’lardan bugüne devam eden araştırmalarla Ankara Tümülüsleri’nin tarihi hava fotoğrafları ve haritalardaki görünümleri üzerinden özgün görünümleri araştırılmakta, bunun yanı sıra bu görsel belgeler üzerinden daha önce varlığı ve yeri bilinmeyen tümülüsler de tespit edilmektedir.

Bu çerçevede ilk etapta 1839, 1953 ve 1957 haritaları incelenerek Ankara’da bilinen yirmi adet tümülüs yanında varlığı yazılı kaynaklar ve fotoğraflarla belgelenmiş olan, ancak yeri bugüne değin bilinemeyen tümülüslerin yerleri ve fiziksel özelliklerine dair verilere ulaşılmıştır (Alanyalı Aral, 2017). 2019 Aralık ayında başlayan ODTÜ BAP projesi kapsamında ise 1930’lardan günümüze değin dört faklı dönem haritaları taranarak tümülüs verileri güncel kentteki dağılımlarıyla Coğrafi Bilgi Sistemleri ortamında işlenmektedir. Devam etmekte olan bu çalışma kapsamında, tarihsel evreler sistematik biçimde belgelenmekte, bunun yanısıra kapsamlı ve detaylı üç boyutlu bir modelleme çalışması da yapılmaktadır (ODTÜ AGEP-201-2019-10265 nolu proje).

Konferans kapsamında Ankara kent tarihinin başlangıcı kabul edilen Frig dönemi ve sonrası tümülüsleriyle oluşan özgün kurgunun tarihi haritalar üzerinden araştırılma süreci ve hava arkeolojisinin bir yöntem olarak kullanımının kentin geleceğine de yansıtılabilecek açılımları tartışılacaktır.

Konferans, zoom üzerinden çevrimiçi ve kayıtlı katılımcılarla gerçekleşecektir.

Kayıt için <<