Revising Transportation and Habitation Dynamics in Ottoman Empire by Methods of Digital Humanities



Konuşmacı : Doç. Dr. M. Erdem Kabadayı

Tarih disiplininin mekân ile az gelişmiş bir ilişkisi olduğunu iddia etmek genelde mümkündür. Birer akademik disiplin olarak tarihin zaman, coğrafyanın da mekân üzerine odaklanmış olması günümüze dek bu iki disiplinin ayrı kulvarlarda gelişmesine sebep olmuştur. Bu iki kulvarın arasındaki kopukluk özellikle tarih kıyısından bakıldığında geçen yüzyılın ikinci yarısında tarihçi Henri Lefebvre’in izinden gidilerek ‘mekânsal dönüşüm’ olarak Türkçeleştirmekte zorlandığımız kısmen yeni bir soluk (ama uzun vadede başarısız bir açılım) ile birleştirilmeye çalışılmıştır. Coğrafya tarafından bu kopukluğa çözüm bulma çabası ise yine aynı dönemlerde ‘tarihi coğrafya’ alt disiplininin ortaya çıkışı ve kısıtlı gelişimi ile ilişkilendirilebilir. Bu açılımlara rağmen ilk çeyreğinin sonuna yaklaştığımız yeni yüzyılımızda tarih ve coğrafya disiplinlerinin zaman ve mekân analizindeki katı iş bölümlerinin hala aşılamamış olduğunu söyleyebiliriz. Açıkçası an itibari ile mekânsal analizin tarih çalışmalarında hak ettiği ve ihtiyaç duyulan düzeyde olmadığını itiraf etmemiz gerekiyor. Tarih ve coğrafya disiplinlerinin üretkenliklerine ket vuran ve birbirlerini geliştirme imkanlarını sınırlayan bu kısıtlılık bugünün sayısal devrimlerinin yaşandığı dünyamızda daha kolay aşılabilecek bir probleme dönüştü. Günümüzde sosyal ve beşerî bilimlerde yaşanan köklü sayısal dönüşüm ve bilgisayar teknolojilerindeki gelişmeler ‘Sayısal Beşeri Bilimler’ isimli yeni bir alanı mümkün kıldı. Bu yeni alanın sağladığı sayısal ve jeomekansal yöntemler tam da tarih ve coğrafya alanlarının kesişiminde iki alana da katkı sunabilmeyi mümkün kılıyor.

Bu konuşmada Osmanlı askeri, iktisadi ve kent tarihi alanlarda güncel sayısal yöntemlerle eski araştırma sorularını yeniden ve daha farklı nasıl sorulabileceği ve yeni araştırma sorularının nasıl formüle edilebileceği üzerinde durulacaktır.

Doç. Dr. M. Erdem Kabadayı, iktisat lisans derecesini ODTÜ, iktisat yüksek lisans derecesini Viyana Üniversitesi’inde edindikten sonra Münih Üniversitesi’nde Osmanlı tarihi alanında doktora öğrenimini tamamladı. Doçentliği iktisat tarihi ve iktisadi düşünce tarihi anabilim dalındadır. 2012 yılına kadar iktisat tarihinin yanı sıra finans ve emek tarihi üzerine çalışmalar yapmıştır. 2012-2015 yılları arasında TÜBİTAK destekli (112K271) Osmanlı’dan Cumhuriyet’e mesleki dönüşüm ve mesleklerin tarihi üzerine bir araştırma projesi yürütmüştür. 2015 yılında Avrupa Araştırma Konseyi, Ufuk2020 programı kapsamında, Türkiye’de tarih alanında yürütülen ilk ve an itibari ile tek, 5 yıl süresince yaklaşık 1,5 milyon Avro bütçe ile fonlanan “1850-2000 Yılları Arasında Osmanlı İmparatorluğu’ndan Cumhuriyet Türkiye’sine Sanayileşme ve Kentleşme: Karşılaştırmalı Bir Bakış” isimli araştırma proje başvurusu (ERC-StG 679097: https://cordis.europa.eu/project/rcn/202562/factsheet/en) kabul edilmiştir. Yaklaşık 20 kişilik disiplinlerarası bir ekiple bu projeyi (https://urbanoccupations.ku.edu.tr/) Koç Üniversitesi Tarih bölümünde yürütmektedir.